Żyrafa i szakal w nas – o komunikacji i budowaniu porozumienia
W podejściu nazwanym porozumienie bez przemocy nie chodzi o wyuczenie się zasad/wytycznych „jak się komunikować” żeby osiągnąć sukces, sugestii, które należy wdrożyć w życie i trzymać się ich żeby postawić na swoim. Chodzi o coś bardzo podstawowego: nawiązanie kontaktu z tym co mieszka w nas i innych ludziach. Celem porozumienia bez przemocy nie jest wygrana, udowodnienie racji ale słuchanie się nawzajem i akceptacja różnic, odnoszenie się do siebie z szacunkiem, otwartość, autentyczność.
Żyrafa i szakal w nas
Autor porozumienia bez przemocy Marshall Rosenberg posługuje się sympatyczną metaforą żyrafy i szakala aby w łatwy sposób odzwierciedlić swoje idee. Żyrafa reprezentuje tendencję do tworzenia bliskości, szakal do tworzenia dystansu. Gdy wchodzimy w skórę szakala liczy się dla nas cel, nie jesteśmy uważni na uczucia otaczających nas osób, czasem nawet możemy się w tym zapędzić wykorzystując ludzi do realizacji własnego celu, w skórze żyrafy jesteśmy w szczerym kontakcie w tym co w nas, jesteśmy otwarta na zmianę swojego kierunku myślenia, nie wpadamy w stare często nie działające już wzorce, jesteśmy ciekawi tego co nowe.
Kiedy budzi się w nas szakal prawdopodobnie wysyła nam wówczas sygnały alarmowe – czuje, że nasze potrzeby nie są zaspokojone, chce o nas zadbać/obronić ale robi to w sposób gwałtowny, żąda ich spełnienia, nie liczy się z drugą osobą. Często na co dzień posługujemy się językiem szakala zupełnie nieświadomie, zwłaszcza jeśli po drugiej stronie również Twoim rozmówcą też jest szakal…
Nawet jeśli rzadko mamy kontakt z językiem żyrafy stopniowo możemy nauczyć się ją przywoływać i próbować tłumaczyć język szakala na język żyrafy.
Czytaj także: Problemy z komunikacją w związku
Słuchanie na zewnątrz i do wewnątrz
Możemy dalej iść za tą metaforą i wyobrazić sobie, że słuchamy korzystając z uszu szakala i żyrafy – jakość słuchania zależy od rodzaju uszu używanych w danej chwili. Uszy możemy kierować na zewnątrz lub „do wewnątrz”.
Kiedy mamy uszy skierowane na zewnątrz wsłuchujemy się w innych, uszy do wewnątrz pozwalają nam wsłuchać się w samych siebie.
I tak słuchając uszami szakala skierowanymi na zewnątrz słyszymy rozmówcę, który nas obwinia i oskarża niezależnie od tego czy ktoś rzeczywiście oskarża – szakal jest przyzwyczajony do takiego interpretowania wypowiedzi innych osób. Słuchając uszami szakala skierowanymi do wewnątrz słyszymy wówczas, że to rozmówca ma rację a my jesteśmy głupi. Taki rodzaj słuchania prowadzi do poczucia wstydu, poniżenia, złości, poczucia winy…
Jeśli słuchamy uszami żyrafy skierowanymi na zewnątrz słyszymy słowa a nie nasze interpretacje słów, słyszymy uczucia i potrzeby drugiej osoby, uszy żyrafy skierowane do wewnątrz pozwalają zdać sobie sprawę z tego co czujemy, jak wpływają na nas słowa drugiej osoby i jakie mamy potrzeby.
Model porozumienia bez przemocy
opiera się na czterech elementach:
- obserwacje
- uczucia
- potrzeby
- prośby
oraz kluczowych założeniach, z których najważniejsze to:
- wszyscy ludzie mają te same podstawowe potrzeby, różnimy się strategiami, które pozwalają nam je zaspokoić,
- podejmując działania mamy nadzieję na zaspokojenie potrzeb, nasze zachowania w tym przemoc są próbą uzyskania zaspokojenia potrzeby, jeśli nie potrafimy zakomunikować jej w inny sposób,
- uczucia informują nas czy potrzeby są zaspokojone, działania innych osób nie są bezpośrednim powodem odczuwanych przez nas uczuć, mogą być ich wyzwalaczem,
- kontakt z samym sobą (świadomość i akceptacja potrzeb, myśli, uczuć) może wystarczać do osiągnięcia lepszego samopoczucia/spokoju wewnętrznego nawet jeśli potrzeby nie będą zaspokojone.
Czytaj także: Kategorie myśli automatycznych
Jak zacząć wprowadzać porozumienie bez przemocy do własnego życia?
W kroku pierwszym warto zwizualizować swojego osobistego wewnętrznego szakala i żyrafę. Następnie sprawdzać w trakcie rozmowy lub krótko po niej czy słuchałeś uszami szakala (ocena, uogólnianie, przypisywanie intencji, interpretowanie) czy uszami żyrafy (obserwowanie, bez nadawania znaczenia), zwróć uszy do wewnątrz i zwróć uwagę na to jakimi uszami słuchasz i co czujesz (do siebie i do drugiej osoby), sprawdź potrzeby (jaką potrzebę wyrażał Twój rozmówca?, jaka jest Twoja potrzeba?), później zastanów się jak mógłbyś wyrazić swoją potrzebę.
Autorka: Sara Struzik
Bibliografia:
Mol J., Żyrafa i szakal w nas, Porozumiewajmy się, Poznań 2015