Nauczanie zdalne: wpływ na psychikę nastolatka
W tym niezwykle intensywnym momencie rozwoju zostały im ograniczone w dużej mierze kontakty z rówieśnikami oraz możliwości testowania siebie w różnych rolach społecznych, wynikające z przynależności do społeczności szkolnej. Pozbawieni zostali wielu sposobności do tego, by wyposażyć się w doświadczenie potrzebne, aby móc sprostać wymaganiom rozwojowym okresu, w którym się znajdują. Ten krótki artykuł to tekst, który – mam nadzieję – pomoże Ci zrozumieć, jak dużym wyzwaniem dla nastolatków stał się czas nauczania zdalnego, a świadomość ta być może zaowocuje większą wrażliwością na ich aktualne potrzeby.
Oferta: Psycholog dla młodzieży i nastolatków
Co dzieje się w rozwoju uczniów szkół ponadpodstawowych?
Aby zrozumieć dlaczego sytuacja ta jest potencjalnie bardzo stresująca dla wielu nastolatków, warto zdać sobie sprawę z tego, co aktualnie dzieje się w rozwoju uczniów szkół ponadpodstawowych. To czas intensywnego, biologicznego dojrzewania, w którym przed nastolatkami stają nowe zadania rozwojowe i oczekiwania społeczne, a co więcej, to moment, w którym na pierwszy plan wysuwa się potrzeba związana z ukształtowaniem tożsamości. Tym, co motywuje nastolatków do działania, jest orientacja przyszłościowa, a wyraża się ona w umiejętności wyobrażenia sobie własnej przyszłości, a więc tego, do czego aktualnymi działaniami starają się zbliżyć.
Druga faza adolescencji charakteryzuje się myśleniem postformalnym, ujawniającym się w radzeniu sobie z codziennymi sytuacjami. Jest to myślenie charakterystyczne dla osób dorosłych, które pozwala uwzględniać różne perspektywy danej sytuacji. Problemy, które w fazie poszukiwania własnej tożsamości napotykają uczniowie szkół ponadpodstawowych, wiążą się z określeniem siebie jako członka społeczeństwa. Jest to okres różnicowania siebie od innych, dorastający człowiek stawia sobie pytania o to, kim jest oraz jaki jest w oczach innych. Pogląd nastolatka na temat tego, kim jest, krystalizuje się dzięki możliwości testowania siebie jako członka grupy społecznej. W tym czasie ma także miejsce wypróbowywanie się w różnych rolach, sytuacjach, aby po tym okresie nastolatek był gotowy do podejmowania zobowiązań wobec siebie samego oraz społeczeństwa. Uczeń zaczyna wówczas świadomie podejmować decyzje, które obszary są dla niego ważne i warte zaangażowania.
Czytaj również: Potencjał okresu dojrzewania
Jakie wyzwania zbliżają się wielkimi krokami?
Wszystko to o czym wspomniałam, co dzieje się w rozwoju uczniów szkół ponadpodstawowych, potrzebne jest im, aby wyposażyć się w zasoby umożliwiające sprostanie zadaniom rozwojowym odpowiednim dla etapu życia, w którym się znajdują. Zadania te wyróżnione zostały poniżej.
Zadania rozwojowe wg. Havighursta:
(11/12-19/20 lat)
- budowanie bardziej dojrzałych związków z rówieśnikami obu płci;
- osiąganie emocjonalnej niezależności od rodziców;
- osiąganie bezpieczeństwa i niezależności ekonomicznej;
- wybór zawodu, ścieżki kariery zawodowej;
- osiąganie społecznie odpowiedzialnego zachowania
Czytaj również: Depresja nastolatków – rozpoznanie, wsparcie, pomoc
Rozwój nastolatków w czasie nauczania zdalnego
Nastolatki spędzają sporą część dnia w domach, pozbawieni zostali wystarczającej ilości interakcji społecznych, szczególnie z grupą rówieśniczą, co wiąże się z brakiem możliwości testowania siebie w różnych rolach społecznych. Poznawanie samego siebie jest utrudnione, gdy nie mogą oni w sposób naturalny odkrywać, w jakich grupach i rolach czują się najlepiej, czego oczekują od relacji nawiązywanych z rówieśnikami.
Wyzwaniem stało się także ukształtowanie tożsamości. Jak nastolatek może pytać siebie o to, kim jest i jak jego obraz siebie ma się do tego, w jaki sposób widzą go inni, kiedy nie wchodzi z nimi w wystarczająco częste interakcje (w świecie realnym). Dynamicznie zmieniająca się sytuacja epidemiologiczna przyczyniła się także do dużej niepewności dotyczącej nawet najbliższej przyszłości uczniów. Jak rozwijać orientację przyszłościową, gdy świat mówi, że nic nie jest pewne, nawet powrót do szkoły w najbliższym czasie (coś, co do niedawna stanowiło główny element ich codzienności). Ograniczenie związane z tym, że większość dnia nastolatki spędzają przed komputerem bez konieczności wchodzenia w bezpośredni kontakt z innymi, skutkuje niewystarczającą różnorodnością sytuacji życia codziennego (które naturalnie będą ich spotykały po ustaniu nauczania zdalnego), a więc za mało okazji do sprawdzania, jak radzą sobie z codziennymi sytuacjami (rozwijania myślenia postfromalnego), do próbowania swoich sił na drodzę do usamodzielnienia się.
Być może jesteś nauczycielem, rodzicem, czy opiekunem nastolatka, u którego obserwujesz rozdrażnienie, brak motywacji, sporą niechęć do powrotu do szkoły, czy w ogóle wyjścia z domu. Zanim poirytujesz się jego zachowaniem i postanowisz go skarcić lub zwiększysz wymagania wobec niego, zastanów się, proszę, czy zachowanie to nie może wynikać z przeciążenia. Przeciążenia spowodowanego tak dużymi wymaganiami rozwojowymi, które realizować przyszło mu w bardzo trudnych warunkach, z czym ma prawo sobie nie radzić. Pamiętajmy, że w dobie nauczania zdalnego nastolatkowie zostali pozbawieni wielu możliwości pozyskiwania zasobów niezbędnych do tego, by móc stawić czoła zadaniom rozwojowym, które przed nimi stoją, a które w dużej mierze wiążą się z odkrywaniem samego siebie i uzyskiwaniem coraz większej samodzielności. Okazanie wsparcia, cierpliwości, bycie otwartym na rozmowę, wysłuchanie, pomoc nastolatkowi w radzeniu sobie z trudnymi emocjami są tym, co możemy dla nich zrobić.
Autorka: Weronika Hyla
Bibliografia: Brzezińska, A. I. (2017). Gotowość do spotkania z innym: tożsamość u progu dorosłości. W: J. M. Brzeziński (red.). Obcy i swoi. Psychologiczna natura stosunków międzyludzkich (s. 133-211). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.