Znasz to uczucie, gdy zaczyna zadręczać cię myśl o tym, czy gdybyś postąpił/a inaczej, to byłabyś/łbyś teraz szczęśliwsza/wszy? To żal…do samego siebie.

Żalu doświadczamy wtedy, kiedy zaczynamy przyglądać się przeszłości i zastanawiać nad tym, czy gdybyśmy postąpili inaczej, to nasze życie byłoby teraz lepsze lub czy bylibyśmy szczęśliwsi. Jeśli dajemy się temu pochłonąć, stajemy się przygnębieni i często doświadczamy wielu natrętnych myśli, ale żal może być także konstruktywny, jeśli potraktujemy go jako wskazówkę, mówiącą nam o tym, co jest dla nas ważne.

Czy naprawdę mogłaś/eś zrobić inaczej?

Żal często idzie w parze z poczuciem winy, tworząc wyjątkową pożywkę na naszego wewnętrznego krytyka. Próbuje on przekonać nas do tego, że mogliśmy postąpić inaczej, a skoro tego nie zrobiliśmy, to znaczy, że coś jest z nami nie tak. Ten sposób myślenia jest pułapką, ponieważ obiecuje nam niemożliwe — że mamy moc zmieniania przeszłości i przewidywania przyszłości. Czy naprawdę mogłaś/eś zrobić inaczej? Nie mogłaś, ponieważ tego nie zrobiłaś/eś. Chciałabym cię zaprosić do takiej perspektywy:

Zawsze podejmuję najlepszą na dany moment decyzję…

…najlepszą możliwą w danym momencie; najlepszą, biorąc pod uwagę aktualny kontekst — okoliczności zewnętrzne i wewnętrzne (twoje umiejętności, doświadczenia, stan emocjonalny). Przecież podejmując decyzję, której teraz żałujesz, nie chciałaś/eś sobie zrobić na złość, wierzyłaś/eś, że to będzie dobra decyzja. Czy miałaś/eś wtedy możliwość przewidzieć przyszłość i wiedzieć to, co wiesz teraz? Nie. Teraz wiesz to wszystko (jakie są jej konsekwencje, jak to jest mierzyć się z nimi) tylko dlatego, że wtedy podjęłaś/ąłeś tę decyzję i sprawdziłaś/eś, jak wpłynęła ona na twoje życie. W tym momencie — kiedy myślisz sobie, że „mogłaś/eś zrobić inaczej” — znajdujesz się w zupełnie innym kontekście niż ten, w którym dokonywałaś/eś wyboru.

Dlaczego myśl o tym, co można było zrobić inaczej albo co by było, gdybym zrobił/a inaczej jest tak uporczywa? Ponieważ to myśl, która nas zapętla. Przecież na to pytanie nie ma odpowiedzi. Nikt, nawet najmądrzejszy specjalista, nie pomoże Ci jej znaleźć. Oczywiście możemy, używając swojej wyobraźni, napisać kilka prawdopodobnych scenariuszy, natomiast nie mamy narzędzi do tego, żeby rozstrzygnąć, który z nich wydarzyłby się, gdyby twoja decyzja była inna. Są to tylko hipotezy, pytania bez odpowiedzi.

Żal, który nie niszczy a buduje

Każda emocja, każda uczucie o czymś nas informuje. Odczuwanie żalu sygnalizuje o niespełnionej potrzebie lub zaniedbanym pragnieniu. Gdy tylko zechcemy przyjrzeć się temu, o czym mówi nam ta czerwona lampka, to odkryjemy, że żal może być konstruktywną emocją. Może on nam bowiem pokazać, co jest dla nas ważne, o co chcemy szczególnie dbać. Może także motywować do działań naprawczych, np. do zażegnania konfliktu z osobą, na której nam zależy. No dobrze, łatwo powiedzieć, ale jak to zrobić? Zwróćmy uwagę na to, że wpadając w pułapkę natrętnych myśli o tym, co moglibyśmy zrobić inaczej — kierujemy swoją uwagę ku przeszłości. Konstruktywny żal zatrzymuje nas tu i teraz. Na tym polega cała zagadka!

Zatem jak poradzić sobie z żalem?

Jeśli żal jest uczuciem, którego często doświadczasz, prawdopodobnie nierzadko zdarza Ci się sięgać myślami przeszłości lub wybiegać w przyszłość, a teraźniejszość jest tak ważna i piękna w swej wyjątkowości — nie przeżyjesz drugi raz tej samej chwili. Jeśli chcesz spróbować doświadczyć żalu inaczej niż dotychczas, postaraj się najpierw przyjąć perspektywę, z której będziesz go oglądać jako informację o tym, że w twoim życiu, w tym konkretnym momencie dzieje się coś ważnego, na co warto zwrócić uwagę. Powiedz sobie wyraźnie, że jedynym, na co możesz mieć wpływ, jest to, czego doświadczasz tu i teraz. Zastanów się, o czym twój żal cię informuje, o jakiej niespełnionej potrzebie lub pragnieniu i pomyśl, co możesz zrobić W TEJ CHWILI, by do tego pragnienia się zbliżyć — to może być konkretne działanie, podjęcie postanowienia lub wyciągnięcie wniosków.

Wskazówka: Sposobów radzenia sobie — tak jak gry na instrumencie — uczymy się, ćwicząc regularnie. Jeśli często doświadczasz żalu do siebie i chcesz nauczyć się radzić sobie z nim, ćwicz się w uważności (tu z pomocą przychodzi praktykowanie mindfulness) oraz wdzięczności, np. prowadząc dziennik wdzięczności.

autorka: Weronika Stachowiak