Trudne momenty w życiu potrafią przyjść nagle. Gdy zmagamy się ze stratą bliskiej nam osoby, wchodzimy w stan żałoby, która bywa trudnym do zrozumienia procesem. Jego przebieg możemy opisać posługując się kilkoma etapami. Te etapy, opisane przez Elisabeth Kübler-Ross, stanowią fundamentalną część doświadczenia żałoby i umożliwiają lepsze zrozumienie procesu adaptacji po stracie bliskiej osoby. Warto przyjrzeć się tym etapom nie tylko w kontekście ich teoretycznego opisu, lecz także w praktycznym zastosowaniu, jak pomagają one zrozumieć i przeżyć traumę utraty. 

Ważnym jest jednak podkreślenie faktu, że choć etapy te często trafnie opisują przebieg żałoby, każdy z nas przeżywa ją na swój własny, unikalny sposób. 

Słów parę o autorce 

Elisabeth Kübler-Ross, urodzona 8 lipca 1926 roku w Szwajcarii, była pionierką w dziedzinie opieki nad umierającymi oraz badania procesu umierania i żałoby. Jej praca nad pięcioma etapami żałoby stała się fundamentem współczesnej teorii radzenia sobie ze stratą. Kübler-Ross zyskała światowe uznanie za swoje książki, w szczególności za „O śmierci i umieraniu”, oraz za aktywne zaangażowanie w poprawę opieki nad chorymi nieuleczalnie. 

 

Etapy żałoby 

Tak prezentują się etapy żałoby wymienione przez Elisabeth Kübler-Ross:
 

1. Zaprzeczenie – pierwszy z etapów. Wskutek doznanego szoku związanego z utratą odrzucamy rzeczywistość. By uchronić się przed falą negatywnych emocji nie chcemy uwierzyć w to, co się stało. Często pojawiają się takie myśli jak: “To nie mogło się wydarzyć”, “To się nie dzieje naprawdę”

2. Złość – Kiedy wyjdziemy z pierwszego etapu i dociera do nas, że utrata jest realna, często zastępujemy stan zaprzeczenia gniewem. Przedmiot gniewu bywa różny. Możemy złościć się na siebie, zrzucać winę na bliskie otoczenie, gniewać się na los, Boga, sytuację czy nawet na osobę, którą straciliśmy.

3. Negocjacje – Gdy gniew ustaje, pojawia się próba targowania się z rzeczywistością. Zaczynamy zadawać sobie pytanie “co by było, gdybym cofnął czas?”. Szukamy sposobów, by odwrócić to, co się wydarzyło, lecz bezskutecznie.

4. Depresja – smutek, przygnębienie, melancholia. Na tym etapie w pełni dociera do nas poczucie pustki i apatii związane ze stratą. Żałoba zdaje się być nie do zniesienia, natomiast jest to etap, który pozwala pogodzić się z tym, co się wydarzyło.

5. Akceptacja – w pewnym stopniu. Po przejściu intensywnego okresu, jakim jest żałoba, powoli adaptujemy się do zaistniałych okoliczności. Nie oznacza to, że zapominamy o utraconym bliskim. Smutek może nam dalej towarzyszyć, jednakże wchodzimy w stan, w którym możemy żyć, pogodzeni z utratą. 

 Etapy te nie muszą występować w podanej przez autorkę kolejności. Co więcej, nie wszystkie w trakcie żałoby muszą się pojawić. Każda osoba przeżywa ten cykl w różnym tempie i różnym natężeniem. Są to jednak według autorki kroki, z którymi najczęściej możemy się mierzyć w procesie radzenia sobie z utratą. 

 

Jak poradzić sobie z żałobą? 

 Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, w jaki sposób możemy poradzić sobie ze stratą bliskiej nam osoby. Jak już wcześniej zostało podkreślone, przeżywamy żałobę na różne sposoby. Tym samym, lek na towarzyszące nam intensywnie przeżywane negatywne emocje nie musi być taki sam u każdego. Jest jednak kilka wartych podjęcia czynności, które mogą ułatwić nam przeżywanie tego okresu: 

 

• Postaraj się dopuścić do siebie myśl o utracie bliskiej osoby.
   
• Pozwól sobie na przeżywanie emocji. Nie staraj się tłumić ich w sobie. Próba zrozumienia własnych uczuć jest kluczowa, by móc pogodzić się ze stratą.
   
• Daj sobie pomóc. Szukaj wsparcia w najbliższych. Rozmowa o przeżywanych emocjach może być bolesna, jednakże jest ona bardzo ważna w procesie leczenia.
   
• Przeżywanie uczuć nie musi się odbywać tylko w Tobie lub podczas rozmowy z inną osobą. Spróbuj przelać swoje myśli na papier – na przykład pisząc pamiętnik.
   
• Nie bój się szukać profesjonalnej pomocy u specjalistów. Jeśli znalezienie psychologa wydaje się być przytłaczające, poproście o to swoich bliskich. 

 

Jak pomóc osobie w żałobie? 

Pokaż zrozumienie i akceptację dla uczuć, jakie przeżywa druga osoba. Ważnym jest, by nie bagatelizować jej emocji. Staraj się powstrzymać od stwierdzeń pokroju “wszystko będzie dobrze”, “musisz być silny” czy “trzeba żyć dalej”, ale spróbuj dać przestrzeń na wyrażenie emocji. Wysłuchaj drugiej osoby, bądź przy niej. Nie staraj się unikać rozmawiania o utracie.  

Zapytaj, czy możesz zrobić coś dla tej osoby. Czasem najmniejsze codzienne zadania mogą być przytłaczające w czasie żałoby. Pomóc można również praktycznie, wykonując za osobę przeżywającą żałobę obowiązki – zrobienie zakupów, posprzątanie mieszkania czy ugotowanie obiadu. 

Pamiętaj również, że nie ma określonego czasu trwania przeżywania żałoby. Każdy przeżywa ją w innym tempie. Postaraj się okazać cierpliwość i wyrozumiałość. Jeśli jednak druga osoba nie może sobie poradzić z żałobą, pomóż jej znaleźć profesjonalną pomoc. 

Informacje na temat tego, w jaki sposób zakomunikować śmierć i pomóc w żałobie dziecku możecie znaleźć w artykule naszej specjalistki Jagody Jokś: Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci i wspierać je w przeżywaniu żałoby?

Autor: Nikodem Wejerowski 

Źródła: 

• Kübler-Ross, E., & Doleżal-Nowicka, I. (2021). Rozmowy o śmierci I umieraniu. Media Rodzina. 
• Poradnik dla osób w żałobie. Fundacja Nagle Sami