Na czym polega psychoterapia?

Ludzie w terapii potrzebują nauczyć się, że lęk nie jest słabością, że ból nie zabije, że złość nie koniecznie musi być czymś złym… ale, że takie emocje pozwalają rozwiązać problem

Klienci zgłaszają się na psychoterapię, ponieważ sami nie radzą sobie z zaspokajaniem własnych potrzeb i wypełnianiem zadań życiowych. Ich pragnienia i marzenia nie mogą być realizowane, ich działania mające na celu zaspokojenie tych potrzeb są nieskuteczne. Niejednokrotnie wtedy, kiedy osiągają to co, wydawało się im upragnione i potrzebne, stwierdzają, że nie daje im to satysfakcji. Rozpoczynają na nowo poszukiwanie takich celów życiowych, które tym razem byłyby spełnieniem ich marzeń. I znów okazuje się, że to nie jest to, co ich zadowala. Czasem ciężko zrozumieć im także oczekiwania innych ludzi. Mają poczucie, że oczekuje się od nich zbyt wiele albo zbyt mało. Zadania jakie mają do zrealizowania wydają im się przerastające ich możliwości albo niezbyt ambitne. Mają poczucie, że są nierozumiani nawet przez najbliższych. Sami wyznaczają sobie zadania, których nie udaje im się zrealizować. W związku z tym przeżywają silne uczucia pokrzywdzenia, odrzucenia, czują się winni albo odczuwają złość do otoczenia. Mają poczucie, że wszystko sprzysięgło się przeciwko nim, że życie nie ma sensu. To, co dzieje się w ich życiu jest dla nich niezrozumiałe nieracjonalne, niemożliwe do zmiany. Często jedynym wyjściem wydaje się być wycofanie z aktywności życiowej lub walka na oślep ze wszystkimi, o wszystko. W efekcie przeżywają jeszcze więcej napięć, przykrości, narasta poczucie bezradności i rozgoryczenia. Poszukiwanie pomocy psychoterapeuty dla wielu osób jest kolejnym krokiem, kiedy zawiodły wcześniejsze próby poradzenia sobie samemu.

Oferta: Psychoterapia indywidualna w Pomocni Poznań

Na czym polega zmiana, którą można osiągnąć w psychoterapii?

Terapia określana jest najczęściej jako proces składający się z konkretnych etapów. Beitman wyróżnia 4 etapy:

1. Etap angażowania się klienta – czyli budowania zaufania do terapeuty.
2. Etap poszukiwania wzorców funkcjonowania, które powinny ulec zmianie, zastanawianie się jaka zmiana jest potrzebna i możliwa.
3. Etap zmiany – w którym następuje eliminowania starych wzorców, inicjowanie nowych przez wprowadzenie ich w działanie i utrwalanie.
4. Etap zakończenia terapii – kończenie terapii w odpowiednim momencie, tak aby przedłużający się związek terapeutyczny nie zahamował zapoczątkowanych zmian.

Psychoterapia ma prowadzić do zmiany, która odbywa się w określonej kolejności, długość trwania kolejnych etapów jest indywidualna dla każdej osoby. Większość badaczy/autorów jest w zasadzie zgodnych, że niezbędne jest aktywne włączenie się klienta w proces psychoterapii oraz przyjęcie odpowiedzialności za zmiany jakie sobie wyznaczył, niezależnie czy sam jest odpowiedzialny za przyczyny, które doprowadziły do obecnych problemów. Aktywny udział oznacza między innymi wnoszenie nowych treści, ciekawość, otwartość na alternatywne wyjaśnienia i możliwości rozwiązania swoich trudności, podejmowanie określonych czynności i zachowań nie tylko w trakcie sesji, ale w odpowiednim momencie wdrażanie ich w życie.

Szkoły psychoterapii – kluczowe różnice

Wiele danych wskazuje na to, że poszczególne szkoły psychoterapii różnią się jedynie technikami, jakie stosują dla wzbudzenia podobnych elementów procesu psychoterapeutycznego, procesu który jest oparty przede wszystkim na doświadczaniu nowych emocji, nabywaniu nowej wiedzy o sobie, o otoczeniu i uczeniu się nowych zachowań. Procesu, który jest możliwy dzięki specjalnym warunkom jakie wynikają ze związku terapeutycznego między pacjentem a terapeutą. Terapeutyczne interwencje to kolejny czynnik leczący poza związkiem terapeutycznym. Ich wpływ na zmianę nie jest bezpośredni. Skuteczność interwencji terapeutycznych zależy od współdziałania pacjenta i jego gotowości do otwierania się. Interwencje terapeuty mogą być odrzucane przez pacjenta, wtedy kiedy broni się przed nimi. Mniejsze prawdopodobieństwo odrzucania interwencji terapeuty występuje wtedy, gdy stosowane interwencje są dostosowane do problemów pacjenta i jego gotowości otwarcia się na te problemy.

Największy wpływ na otwarcie się klienta (na gotowość do współdziałania z terapeutą ) ma związek terapeutyczny, który w pośredni sposób wpływa na efekty, jakie płyną ze stosowanych interwencji terapeutycznych. Jakość związku zależy od indywidualnych właściwości pacjenta i terapeuty, które wnoszą oni do wzajemnej relacji. Efekty psychoterapii, zwłaszcza długoterminowe zależą nie tylko do tego co dzieje się na sesjach psychoterapeutycznych. Istotne znaczenie dla zmiany mają warunki, w jakich żyje klient, i do jakich wraca po terapii (sytuacja rodzinna, zawodowa, status społeczny, formy funkcjonowania społecznego, normy i wartości posiadane przez środowisko pacjenta).

Zmiana w wyniku psychoterapii

Zmiana w wyniku psychoterapii to uświadomienie sobie prawdziwych emocji, potrzeb, pragnień, uwolnienie tłumionych uczuć, nauczenie się nowych zachowań, zmiana w terapii rodzin to zmiana komunikacji pomiędzy członkami rodziny, zmiana w zakresie zasad regulujących funkcjonowanie systemu rodzinnego (wyznaczenie granic, klarowność w zakresie pełnionej roli – zwłaszcza pełnienia roli rodzica przez dziecko, usuwanie błędów we wzajemnych relacjach, w szczególności zaprzeczania rzeczywistości i kontrolowania, uzyskanie zdolności do obiektywnego myślenia o problemach emocjonalnych rodziny).

Psychoterapia: 10 czynników leczących – powodujących zmiany

Prochaska po analizie 18 systemów psychoterapeutycznych wyodrębnił 10 czynników wspólnych pojawiających się w procesie psychoterapii powodujących zmiany:

1. Poszerzanie świadomości: stawanie się świadomym przeżywanych uczuć, pragnień, lęków, zdarzeń wywołujących te uczucia, własnych przekonań, i ich wpływu na zachowanie.
2. Zmiana oceny siebie: zmiana polega na dostrzeżeniu nowych sposobów rozumienia siebie swoich problemów. Dostrzeżenia możliwość usunięcia przyczyn przeżywanych problemów, sposobów ich usunięcia, oceny kosztów i strat, jakie wynikają z ewentualnych nowych sposobów rozwiązywania własnych problemów.
3. Zmiana oceny otoczenia: klienci zgłaszający się na terapię mają najczęściej poczucie dużego uzależnienia od innych ludzi czy też sytuacji zewnętrznych, nad którymi nie mają poczucia kontroli. Równocześnie nie dostrzegają wpływu wywieranego przez siebie na innych. Klienci dostrzegają, że pełna kontrola otoczenia i zdarzeń jest niemożliwa, uczą się akceptacji swoich normalnych ludzkich ograniczeń.
4. Uwolnienie od siebie: oznacza lepsze poznanie własnej wewnętrznej rzeczywistości (pragnień, możliwości, ograniczeń) oraz poznanie własnych stanów emocjonalnych rzutujących na samoocenę. Uwolnienie się od własnych lęków, czy innych nieadekwatnych emocji, pozwala na dostrzeżenie więcej niż jednej możliwości przyszłych działań. Do dokonywania wyborów potrzebna jest świadomość własny potrzeb i możliwości ich zaspokojenia. Z możliwością dokonywania wyborów związana jest z kolei odpowiedzialność. Oznacza to, że każdy wybór zawiera w sobie pewną niewiadomą i budzi lęk przed niechcianymi konsekwencjami wyboru. Dokonanie wyboru wiąże się ze zgodą wewnętrzną na przeżywanie nieprzyjemnych uczuć wtedy, gdy dany wybór okaże się nieskuteczny i wykorzystanie tych uczuć jako energii do poszukiwania nowych rozwiązań. Uwolnienie od siebie to także uwolnienie się od nierealistycznych pragnień, to świadoma rezygnacja z celów niemożliwych do osiągnięcia.
5. Uwolnienie od otoczenia: To wszystkie działania, które przyczyniają się do wzmocnienia siły klienta, budowania niezależności a kiedy to konieczne przyłączanie się do grup i organizacji chroniących prawa jednostki.
6. Przewarunkowanie: przewarunkowanie związków między bodźcem i reakcjami, poprzez zauważenie tych związków, a następnie uczenie się innych możliwych reakcji na dany bodziec/sytuację.
7. Kontrola bodźca: Identyfikowanie i unikanie sytuacji, które na danym etapie terapii są zagrażające np. uczestniczenie w przyjęciach alkoholowych dla osoby zmagającej się z uzależnieniem od alkoholu.
8. Odreagowanie: Wyrażanie wzbudzanych emocji, prowadzi do poczucia ulgi, konsekwencją odreagowania jest reorganizacja poznawcza. Odreagowanie zwiększa zdolność od różnicowania własnych doświadczeń, do tworzenia nowych znaczeń dla dawnych i obecnych doświadczeń. W efekcie następuje uwolnienie się od przymusu ulegania tym emocjom, zaakceptowanie swoich dawnych doświadczeń i rozróżnienie ich od uczuć jakie wywołują zdarzenia aktualne.
9. Kontrolowanie konsekwencji zachowania: Większość ludzkich zachowań podlega kontroli przez doświadczenie konsekwencji jakie z nich wynikają. Taka kontrola możliwa jest również na poziomie samokontroli. Klient nabywając wiedzę dotyczącą swojego funkcjonowania, konsekwencji swoich zachowań, podejmuje decyzję dotyczącą prób wprowadzania w życie zmodyfikowanego zachowania. Ewentualne trudności traktuje jako dodatkową wartościową wskazówkę.
10. Relacja pomagania: Nie tylko w odniesieniu do relacji terapeutycznej. Pozytywna akceptacja, zrozumienie i wsparcie poza terapią mogą być czynnikiem pobudzającym do zmiany. Ważne jest poszukiwanie poza relacją terapeutyczną innych relacji, które są wspierające dla zmiany jaką klient wprowadza w życie.

Zmiany oczekiwane w wyniku psychoterapii mogą dotyczyć usuwania skutków dawnych doświadczeń. Zmiany mogą dotyczyć teraźniejszości, zdarzeń przyszłych. Zmiany mogą dotyczyć usuwania tego co przeszkadza, naprawiania tego co nie do końca działa, zaakceptowania siebie takim jakim się jest. Zmiana może również dotyczyć nabywania czegoś nowego.

Każdy rodzaj zmiany w wyniku psychoterapii jest jednakowo ważny i może być potrzebny, a o jego znaczeniu decyduje wyłącznie znaczenie jakie ma dla danej osoby.

 

Artykuł zawiera fragmenty książki: Czynniki leczące w psychoterapii, Jan Czesław Czabała, Wyd. PWN 1997
Cytat pochodzi z książki: Czynniki leczące w psychoterapii, Jan Czesław Czabała, Wyd. PWN 1997, strona 73

Autor: Psycholog Sara Struzik