Między niezależnością a bliskością – dlaczego relacje interpersonalne są tak ważne w rozwoju nastolatków?

6 września 2022
miedzy-niezaleznoscia-a-bliskoscia.png

W wieku nastoletnim zachowania przywiązaniowe kierowane są ku rówieśnikom, a  w okresie wczesnej dorosłości ku osobom, z którymi buduje się relacje intymne. Osiągnięcia okresu dorastania mają przygotować człowieka do tego, by mógł stać się członkiem społeczeństwa bliskim innym ludziom przy jednoczesnym bezpiecznym poczuciu granic. Dzieje się to wskutek osiągnięcia stabilnego poczucia tożsamości, a istotną rolę w tym procesie odgrywają budowane przez nastolatka relacje interpersonalne.

Jakie zadania stoją przed nastolatkiem?

W psychologii rozwojowej przyjęto, że na wiek adolescencji (dorastania) przypadają następujące zadania:
1. Osiągnięcie nowych, bardziej dojrzałych więzi z rówieśnikami obojga płci.
2. Ukształtowanie roli męskiej lub kobiecej.
3. Akceptacja swojego wyglądu i skuteczne posługiwanie się własnym ciałem.
4. Osiągnięcie niezależności uczuciowej od rodziców i innych osób dorosłych.
5. Przygotowanie do małżeństwa i życia w rodzinie.
6. Przygotowanie do kariery zawodowej (niezależności ekonomicznej).
7. Rozwijanie ideologii (sieci wartości) i systemu etycznego kierującego za
chowaniem.
8. Dążenie do postępowania akceptowanego społecznie i rozwijanie go.

Nie będziemy analizować wyżej przytoczonych zadań punkt po punkcie, chciałabym jednak, aby skierowały naszą uwagę na charakter wyzwań, które stoją przed nastolatkami, abyśmy później mogli zastanowić się nad tym, jaką rolę w tym procesie odgrywają relacje interpersonalne.

W okresie dorastania rozwija się poczucie tożsamości – nastolatek odpowiada sobie na pytanie: kim jestem? To czas, w którym nastolatkowie odseparowują się emocjonalnie od rodziców i rozwijają swoje poczucie wartości i umiejętność identyfikacji własnych myśli, opinii i uczuć. Dzięki temu budują swoją niezależność potrzebną do ukształtowania stabilnego poczucia tożsamości. Względnie stabilna definicja samego siebie jest niezbędna do budowania bliskości z drugą osobą, aby w dorosłości funkcjonowanie interpersonalne nie zostało zdominowane przez niepokój przed utratą niezależności. Zatem biorąc pod uwagę, że intymność stanowi równowagę między bliskością i wzajemną zależnością a byciem indywidualną osobą, nastolatek kształtuje stabilną definicję siebie i uczy się budowania bliskich więzi w tworzonych przez siebie relacjach, by w przyszłości być gotowym do tworzenia satysfakcjonujących relacji intymnych.

Wszystkie te wyzwania wiążą się z budowaniem odrębności – bycia w bliskich relacjach przy jednoczesnym bezpiecznym poczuciu granic. To właśnie poczucie granic zdaje się być niezwykle istotnym w realizacji zadań rozwojowych w okresie adolescencji – kluczowym dla utrzymania wspomnianej równowagi między bliskością a byciem indywidualną osobą.

Jaką rolę w tym wszystkim pełni grupa rówieśnicza?

Kształtowanie poczucia tożsamości, o którym padło już sporo słów, odbywa się w kontekście relacji interpersonalnych. W grupie bowiem zaspokajana jest potrzeba przynależności i aprobaty, a kształtowanie w niej swojej roli, jest składową odpowiedzi na pytanie: kim jestem? Co więcej, aby móc poznawać i odkrywać siebie, nastolatek uniezależniania się od rodziców. Grupa rówieśnicza stanowić ma bezpieczne ogniwo przy „opuszczaniu” ich. Z prostego powodu – separacja (osiąganie niezależności emocjonalnej od rodziców) jest prostsza, gdy ma się dokąd pójść.

Zatem dochodzimy do wniosku, że osiągnięcie względnie stabilnego poczucia tożsamości jest jednym z najważniejszych osiągnięć okresu dorastania. To dzięki niemu nastolatek staje się gotowy, by dzielić życie z innymi.

Normalne zachowanie ludzkiego umysłu

Przytoczone przeze mnie wyżej argumenty wskazują na to, jak ważnym kawałkiem nastoletniego życia jest grupa rówieśnicza, a jednak czasami funkcjonowanie w niej wiąże się dla nastolatka z pewnymi trudnościami. Przytoczę słowa autorki książki pt. „Dorastanie bez lęku” – Sheri L. Turrell: „Fakt, że nie jesteście w stanie kontrolować własnych myśli, uczuć i doznań fizycznych, można wytłumaczyć bardzo prosto: tym, że jesteście ludźmi!”.

No właśnie, jesteśmy ludźmi – z całym ekwipunkiem zadań, które stawia przed nami życie, ale też ograniczeń naturalnych człowieczeństwu. Ludzki umysł łapie się na haczyk porównań, co z ewolucyjnego punktu widzenia jest przystosowawcze. Porównujemy nasze cechy i zachowania, by sprawdzać, czy jesteśmy wystarczająco pomocni, sympatyczni czy atrakcyjni. Robimy to, aby móc pozostać częścią naszego „plemienia”. To normalne zachowanie ludzkiego umysłu, niemniej może skutkować doświadczaniem nieprzyjemnych emocji. Szczególnie dla nastolatka, dla którego z rozwojowego punktu widzenia to właśnie funkcjonowanie w relacjach jest jednym z kluczowych elementów.

Zatem biorąc pod uwagę, że rozwój nastolatka odbywa się w kontekście relacji interpersonalnych, należy podkreślić, że jest to taki obszar jego życia, na który warto być szczególnie uważnym, gdy obserwujemy, że nastolatek doświadcza różnego rodzaju trudności (np. nadmiernego stresu, lęku, depresji). Warto postawić sobie wówczas pytanie o jego funkcjonowanie w relacjach: w jakim stopniu jest zdolny do zaufania, czy pozwala sobie na otwarcie się i odsłonięcie, jak się ma jego poczucie bezpieczeństwa w grupie rówieśniczej?

Autorka: Weronika Stachowiak

Bibliografia:
Przetacznik-Gierowska, M., & Tyszkowa, M. (2000). Psychologia rozwoju człowieka, t. 1. PWN.
Reis, H. T., & Patrick, B. C. (1996). Attachment and intimacy. Component processes.
W Higgins E. T., & Kruglanski A. W., (red.), Social Psychology. Handbook of Basic Principles (s. 523–563). Guilford Press.
Turrell, S. L., McMurphy, C., & Bell, M. (2020). Dorastanie bez lęku. GWP

 

 

O nas

Nasz zespół powstał dzięki przyjaźni i zrozumieniu jak ważna jest współpraca pomiędzy profesjonalnymi terapeutami o różnych specjalnościach. Ufamy, że różnorodność jaką proponujemy, może zaowocować dostępnością pomocy dla wielu osób o różnych potrzebach.

Znany Lekarz

Pracownia Psychologiczna Pomocnia

Facebook

This message is only visible to admins.

Problem displaying Facebook posts.
Click to show error

Error: The user must be an administrator, editor, or moderator of the page in order to impersonate it. If the page business requires Two Factor Authentication, the user also needs to enable Two Factor Authentication.
Type: OAuthException
Subcode: 492
Solution: See here for how to solve this error

Kontakt

Poradnia Psychologiczna
Pomocnia Poznań

ul. Śniadeckich 5/2, 60-773 Poznań
nr tel. +48 795 795 202
sekretariat@pomocnia-poznan.pl